Çocuklarda hızlı okuma teknikleri, son yıllarda veliler, öğretmenler ve eğitim uzmanları tarafından en çok tartışılan konuların başında gelmektedir. Bunun temel nedeni, çocukların yalnızca okuma hızlarının değil, okuduklarını anlama, dikkatlerini sürdürebilme ve bilgiyi kalıcı hâle getirme becerilerinin giderek daha fazla önem kazanmasıdır.
Ben, Taner Aktaş, yaklaşık yirmi yılı aşkın süredir okuma, anlama, dikkat ve bilişsel beceriler üzerine çalışan bir eğitimci olarak şunu net biçimde söyleyebilirim:
Çocuklarda hızlı okuma, doğru yöntemle uygulanmadığında fayda sağlamaz; yanlış uygulandığında ise kalıcı okuma sorunlarına yol açabilir.
Bu nedenle bu yazıda;
-
Çocuklarda hızlı okumanın ne olduğu,
-
Ne olmadığı,
-
Hangi yaşta başlanması gerektiği,
-
Hangi tekniklerin bilimsel olarak doğru kabul edildiği,
-
hangi uygulamaların pedagojik açıdan sakıncalı olduğu
akademik veriler ışığında ayrıntılı biçimde ele alınacaktır.
Çocuklarda Okuma Süreci Nasıl Gelişir? (Akademik Temel)
Çocuğun okuma becerisi tek başına “harfleri tanımak” değildir. Okuma; çok katmanlı bir bilişsel süreçtir ve şu aşamalardan oluşur:
-
Görsel algı (harf ve kelime tanıma)
-
Fonolojik farkındalık (ses–harf eşleşmesi)
-
Anlamlandırma
-
Üst bilişsel kontrol (okuduğunu denetleme)
Bu aşamalar sıralı ve doğru zamanda gelişmelidir. Erken dönemde yapılan hatalı hızlandırma çalışmaları, çocuğun okuma–anlama ilişkisini zedeleyebilir.
Hızlı Okuma Nedir, Ne Değildir? (Çocuklar İçin Net Tanım)
Çocuklarda hızlı okuma teknikleri denildiğinde ilk yapılması gereken şey, kavramı doğru tanımlamaktır.
Hızlı okuma şunlar değildir:
-
Satır atlamak
-
Metni göz gezdirerek geçmek
-
Anlamadan hızlıca okumak
-
Çocuğu dakikada kelime sayısıyla yarıştırmak
Hızlı okuma şudur:
-
Okuma hızını anlamayla birlikte artırmak
-
Dikkati metin üzerinde tutabilmek
-
Heceleme ve içten seslendirmeyi doğal şekilde azaltmak
-
Okuma sırasında zihinsel kopmaları önlemek
Bu nedenle çocuklarda hızlı okuma, asla tek başına hız odaklı bir çalışma olamaz.
Çocuklarda Hızlı Okumaya Kaç Yaşında Başlanmalı?
Bu, velilerin bana en sık sorduğu sorulardan biridir.
Bilimsel ve pedagojik açıdan hızlı okuma çalışmalarına başlamak için en uygun dönem, çocuğun:
-
Okuma–yazmayı öğrenmiş olması
-
Harf ve hece tanımada zorlanmaması
-
Temel akıcı okumaya geçmiş olması
gerekmektedir.
Bu da genellikle ilkokul 2. sınıfın ikinci dönemi ve 3. sınıf dönemine denk gelir.
Daha erken yaşlarda yapılan hız odaklı çalışmalar, çocuğun okuma motivasyonunu düşürebilir.
Çocuklarda En Sık Görülen Okuma Sorunları
Hızlı okuma tekniklerine geçmeden önce, çocuklarda sık karşılaşılan okuma problemlerini doğru analiz etmek gerekir:
-
Heceleyerek okuma
-
Kelime atlama
-
Satır kaydırma
-
Okurken geri dönme
-
Okuduğunu hatırlayamama
-
Dikkatin çabuk dağılması
Bu sorunların büyük bölümü, hızdan değil; okuma sürecinin yanlış yapılandırılmasından kaynaklanır.
Çocuklarda Hızlı Okuma Teknikleri (Bilimsel ve Güvenli Yöntemler)
Aşağıda paylaştığım teknikler, yıllardır sahada uyguladığımız ve akademik literatürle örtüşen yöntemlerdir.
1. Akıcı Okuma Çalışmaları
Çocuklarda hızlı okumanın temeli akıcı okumadır. Akıcılık gelişmeden hızlandırma yapılmaz.
2. Görsel Algı Alanını Genişletme
Çocuğun tek tek kelime yerine kelime gruplarını algılaması sağlanır.
3. Geri Dönüşleri Azaltma
Metni sürekli başa dönerek okuma alışkanlığı kontrollü biçimde azaltılır.
4. Anlam Odaklı Okuma
Her metin çalışması mutlaka anlama soruları ve yorumlama ile tamamlanır.
5. Dikkat ve Odaklanma Egzersizleri
Hızlı okuma, dikkat çalışmalarıyla birlikte yürütülür.
Yanlış Bilinen Hızlı Okuma Uygulamaları (Uyarı)
Bazı uygulamalar çocuklar için pedagojik olarak sakıncalıdır:
-
Göz kası zorlamaya dayalı egzersizler
-
Yaşa uygun olmayan çok hızlı metinler
-
Anlama sorusu olmadan yapılan hız ölçümleri
-
Çocuğu başkalarıyla kıyaslamak
Bu tür uygulamalar kısa vadede “hız artışı” gibi görünse de uzun vadede okuma isteğini azaltır.
Çocuklarda Hızlı Okuma ile Okuduğunu Anlama Arasındaki İlişki
Bilimsel çalışmalar göstermektedir ki;
Okuma hızı belirli bir seviyeye kadar arttıkça, anlama da artar.
Çok yavaş okuyan çocuklarda:
-
Zihin metinden kopar
-
İç düşünceler artar
-
Anlama düşer
Doğru hızlı okuma eğitimi, çocuğun ideal okuma hızını bulmasını sağlar.
Evde Yapılabilecek Destekleyici Çalışmalar
Veliler için küçük ama etkili öneriler:
-
Çocuğu sesli okumaya zorlamayın
-
Kısa ama düzenli okuma süreleri oluşturun
-
Okuduğu metinle ilgili sohbet edin
-
“Kaç kelime okudun?” yerine “Ne anladın?” diye sorun
Bilimsel Araştırmalar Çocuklarda Hızlı Okuma Hakkında Ne Söylüyor?
Araştırmalar, yapılandırılmış hızlı okuma programlarının:
-
Okuma hızını artırdığını
-
Anlama becerisini geliştirdiğini
-
Dikkat süresini uzattığını
-
Akademik başarıyı olumlu etkilediğini
ortaya koymaktadır.
Bilişsel Akademi’de Çocuklar İçin Hızlı Okuma Yaklaşımı
(Taner Aktaş Anlatımıyla)
Bilişsel Akademi’de çocuklar için hızlı okuma eğitimlerini planlarken temel ilkem şudur:
Önce anlama, sonra hız.
Programlarımızda:
-
Yaşa göre ayrı gruplar oluşturulur
-
Akıcı okuma temeli güçlendirilir
-
Dikkat ve anlama çalışmaları merkeze alınır
-
Her çocuk bireysel olarak takip edilir
Eğitimlerimiz online birebir ve online grup seçenekleriyle sunulmaktadır.
Eğitim Süresi ve Yapısı
Programlarımız genellikle:
-
4 hafta
-
Haftada 2 gün
-
Toplam 24–32 ders saati
şeklinde yapılandırılır.
Velilerden Gelen Geri Bildirimler (Örnek)
-
“Çocuğum artık okumaktan kaçmıyor.”
-
“Paragraf sorularını daha rahat çözüyor.”
-
“Okuduğunu gerçekten anladığını fark ettik.”
Çocuklarda Hızlı Okuma Bir Yarış Değil, Bir Beceridir
Hızlı okuma; çocuğu başkalarıyla yarıştırmak için değil, kendi potansiyeline ulaştırmak için yapılır.
Benim eğitim anlayışımda amaç;
-
Daha hızlı okuyan değil,
-
Daha bilinçli okuyan çocuklar yetiştirmektir.
Çocuğunuzun okuma hızı düşük olabilir. Okuduğunu anlamakta zorlanıyor olabilir. Dikkati çabuk dağılıyor olabilir. Bunların hiçbiri kalıcı sorunlar değildir.
Doğru yaşta, doğru yöntemle ve bilimsel temelli bir hızlı okuma eğitimiyle çocuklar; okumayı zorunluluk olmaktan çıkarır,
metinlerle barışır ve akademik özgüven kazanır.
Bilişsel Akademi çocuklar için hızlı okuma eğitimleri, okuma hızını artırırken anlamayı merkeze alan, etik, bilimsel ve pedagojik bir yaklaşım sunar.
Ücretsiz seviye tespiti ile çocuğunuz için en doğru yolu birlikte belirleyebiliriz.
KAYNAKÇA
-
Wolf, M. (2007). Proust and the Squid: The Story and Science of the Reading Brain.
-
National Reading Panel (2000). Teaching Children to Read.
-
Kuhn, M. R., & Stahl, S. A. (2003). Fluency: A Review of Developmental and Remedial Practices.
-
Snow, C. E., Burns, M. S., & Griffin, P. (1998). Preventing Reading Difficulties in Young Children.
-
Rasinski, T. (2012). Why Reading Fluency Should Be Hot.
